Η κίνηση των πλανητών
Η Κίνηση των Πλανητών αποτελεί ίσως το σημαντικότερο κεφάλαιο στην αστρονομική παρατήρηση μετά τον προσδιορισμό και την αναγνώρισή τους. Για την κίνηση των πλανητών αναπτύχθηκαν δύο θεωρίες το Γεωκεντρικό σύστημα και το Ηλιοκεντρικό σύστημα που ίσχυαν από τους χρόνους της ελληνικής αρχαιότητας.
Το Γεωκεντρικό σύστημα υποστηρίζει πως τόσο ο Ήλιος όσο και οι Πλανήτες κινούνταν γύρω από τη Γη η οποία και αποτελεί το κέντρο του σύμπαντος. Βασικός εκπρόσωπος αυτή της θεωρίας ήταν ο Κλαύδιος Πτολεμαίος. Το Ηλικοκεντρικό σύστημα υποστηρίζει ότι οι Πλανήτες μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η Γη, κινούνταν γύρω από τον Ήλιο. Θεμελιωτές αυτής της θεωρίας ήταν ο Πυθαγόρας και η σχολή του και κυριότερος εκπρόσωπός της ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.
Σχεδόν 20 αιώνες αργότερα ο Πολωνός αστρονόμος Κοπέρνικος (1473-1543), μελετώντας τις θεωρίες του Αρίσταρχου καθώς και άλλων Ελλήνων "ηλιοκεντριστών", υποστήριξε θερμά την ορθότητα της αρχαίας ελληνικής ηλιοκεντρικής ιδέας και συνετέλεσε πράγματι στην εδραίωσή της. Για το λόγο αυτό επικράτησε για πολύ καιρό και η ονομασία κοπερνίκειο σύστημα για το ηλιοκεντρικό. Αξιοσημείωτο είναι πως σήμερα, 25 αιώνες μετά, ισχύουν και οι δύο θεωρίες. Η Ηλιοκεντρική θεωρία ως πραγματική και η Γεωκεντρική ως φαινομενική, που θα εξηγήσουμε πιο κάτω τι σημαίνει ο όρος αυτός.
Το Γεωκεντρικό σύστημα υποστηρίζει πως τόσο ο Ήλιος όσο και οι Πλανήτες κινούνταν γύρω από τη Γη η οποία και αποτελεί το κέντρο του σύμπαντος. Βασικός εκπρόσωπος αυτή της θεωρίας ήταν ο Κλαύδιος Πτολεμαίος. Το Ηλικοκεντρικό σύστημα υποστηρίζει ότι οι Πλανήτες μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η Γη, κινούνταν γύρω από τον Ήλιο. Θεμελιωτές αυτής της θεωρίας ήταν ο Πυθαγόρας και η σχολή του και κυριότερος εκπρόσωπός της ο Αρίσταρχος ο Σάμιος.
Σχεδόν 20 αιώνες αργότερα ο Πολωνός αστρονόμος Κοπέρνικος (1473-1543), μελετώντας τις θεωρίες του Αρίσταρχου καθώς και άλλων Ελλήνων "ηλιοκεντριστών", υποστήριξε θερμά την ορθότητα της αρχαίας ελληνικής ηλιοκεντρικής ιδέας και συνετέλεσε πράγματι στην εδραίωσή της. Για το λόγο αυτό επικράτησε για πολύ καιρό και η ονομασία κοπερνίκειο σύστημα για το ηλιοκεντρικό. Αξιοσημείωτο είναι πως σήμερα, 25 αιώνες μετά, ισχύουν και οι δύο θεωρίες. Η Ηλιοκεντρική θεωρία ως πραγματική και η Γεωκεντρική ως φαινομενική, που θα εξηγήσουμε πιο κάτω τι σημαίνει ο όρος αυτός.
Στην πραγματικότητα η κίνηση όλων των πλανητών είναι σύνθετη κίνηση: η περιστροφή τους (γύρω από τον άξονά τους) και η περιφορά τους (γύρω από τον Ήλιο), όπου και ακολουθούν την κίνηση αυτού πλέον ως "σύστημα" μέσα στον Γαλαξία.
Η περιστροφή των πλανητών γύρω από τον άξονά τους
Περιστροφή πλανητών
Όλοι οι Πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τον νοητό άξονά τους. Περισσότερο βραδυκίνητοι είναι ο Ερμής και η Αφροδίτη των οποίων η περιστροφή διαρκεί πολλές δεκάδες ημέρες. Αντίθετα, η Γη και ο Άρης περιστρέφονται σε 24 ώρες. Όλοι όμως οι άλλοι πλανήτες εκτός από τον Πλούτωνα, παρά το τεράστιο μέγεθός τους περιστρέφονται ταχύτατα σε διάστημα μόλις 10 έως 15 ωρών. Εκτός της Αφροδίτης και του Ουρανού, που περιστρέφονται δεξιόστροφα (ανάδρομος φορά), όλοι οι άλλοι κινούνται περί του άξονά τους αριστερόστροφα (ορθή φορά), όπως επίσης και περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο.
Λόγω της ταχύτητας περιστροφής τους, οι πλανήτες δεν είναι σφαιρικά σώματα αλλά παρουσιάζουν τους πόλους του άξονα περιστροφής τους πεπιεσμένους και αντίθετα φαίνονται εξογκωμένοι στον ισημερινό τους προσδίδοντας έτσι την εικόνα μιας ελαφρά ελλειψοειδούς σφαίρας.
Οι άξονες περιστροφής των πλανητών παρουσιάζουν διάφορες κλίσεις, ως προς το επίπεδο της ακολουθούμενης τροχιάς τους γύρω από τον Ήλιο. Η κλίση αυτή έχει μεγάλη σπουδαιότητα διότι απ΄ αυτήν εξαρτώνται ο σχηματισμός και το εύρος των ζωνών (διακεκαυμένης ζώνης, εύκρατων και πολικών) στην επιφάνεια των πλανητών, οι διάφορες εποχές του έτους, καθώς και η διάρκεια της ημέρας στα διάφορα γεωγραφικά πλάτη, ιδιαίτερα της Γης, ανάλογα της εποχής του έτους.
Όλοι οι Πλανήτες περιστρέφονται γύρω από τον νοητό άξονά τους. Περισσότερο βραδυκίνητοι είναι ο Ερμής και η Αφροδίτη των οποίων η περιστροφή διαρκεί πολλές δεκάδες ημέρες. Αντίθετα, η Γη και ο Άρης περιστρέφονται σε 24 ώρες. Όλοι όμως οι άλλοι πλανήτες εκτός από τον Πλούτωνα, παρά το τεράστιο μέγεθός τους περιστρέφονται ταχύτατα σε διάστημα μόλις 10 έως 15 ωρών. Εκτός της Αφροδίτης και του Ουρανού, που περιστρέφονται δεξιόστροφα (ανάδρομος φορά), όλοι οι άλλοι κινούνται περί του άξονά τους αριστερόστροφα (ορθή φορά), όπως επίσης και περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο.
Λόγω της ταχύτητας περιστροφής τους, οι πλανήτες δεν είναι σφαιρικά σώματα αλλά παρουσιάζουν τους πόλους του άξονα περιστροφής τους πεπιεσμένους και αντίθετα φαίνονται εξογκωμένοι στον ισημερινό τους προσδίδοντας έτσι την εικόνα μιας ελαφρά ελλειψοειδούς σφαίρας.
Οι άξονες περιστροφής των πλανητών παρουσιάζουν διάφορες κλίσεις, ως προς το επίπεδο της ακολουθούμενης τροχιάς τους γύρω από τον Ήλιο. Η κλίση αυτή έχει μεγάλη σπουδαιότητα διότι απ΄ αυτήν εξαρτώνται ο σχηματισμός και το εύρος των ζωνών (διακεκαυμένης ζώνης, εύκρατων και πολικών) στην επιφάνεια των πλανητών, οι διάφορες εποχές του έτους, καθώς και η διάρκεια της ημέρας στα διάφορα γεωγραφικά πλάτη, ιδιαίτερα της Γης, ανάλογα της εποχής του έτους.
Η περιφορά των πλανητών γύρω από τον Ήλιο
Περιφορά πλανητών
Όλοι οι πλανήτες εκτός από την περιστροφή γύρω από τον άξονά τους περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές και κατά την ορθή φορά, δηλαδή από τα δεξιά προς τα αριστερά, ακολουθώντας τους νόμους του Κέπλερ. Κάθε πλήρης περιστροφή ονομάζεται έτος πλανήτη.
Όλοι οι πλανήτες εκτός από την περιστροφή γύρω από τον άξονά τους περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές και κατά την ορθή φορά, δηλαδή από τα δεξιά προς τα αριστερά, ακολουθώντας τους νόμους του Κέπλερ. Κάθε πλήρης περιστροφή ονομάζεται έτος πλανήτη.
Φαινομενική κίνηση πλανητών
Με τον όρο φαινομενική κίνηση των πλανητών εννοούμε την κίνηση που παρατηρείται από τη Γη. Επειδή στην πραγματικότητα οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον Ήλιο, το ίδο και οι Γη απλά με διαφορετική ταχύτητα, παρατηρώντας τους από τη Γη δημιουργείται το φαινόμενο διπλής κίνησης με ανάδρομη φορά. Δηλαδή άλλοτε προηγείται η Γη και άλλοτε ο πλανήτης. Λόγω της διπλής αυτής κίνησης των πλανητών ο χρόνος μεταξύ δύο διαδοχικών μεσουρανήσεων κάθε πλανήτη είναι άλλοτε μεγαλύτερος και άλλοτε μικρότερος των 24 ωρών. Έτσι η διάρκεια της πλανητικής ημέρας είναι 24 ώρες ± 4 λεπτά.
Με τον όρο φαινομενική κίνηση των πλανητών εννοούμε την κίνηση που παρατηρείται από τη Γη. Επειδή στην πραγματικότητα οι πλανήτες κινούνται γύρω από τον Ήλιο, το ίδο και οι Γη απλά με διαφορετική ταχύτητα, παρατηρώντας τους από τη Γη δημιουργείται το φαινόμενο διπλής κίνησης με ανάδρομη φορά. Δηλαδή άλλοτε προηγείται η Γη και άλλοτε ο πλανήτης. Λόγω της διπλής αυτής κίνησης των πλανητών ο χρόνος μεταξύ δύο διαδοχικών μεσουρανήσεων κάθε πλανήτη είναι άλλοτε μεγαλύτερος και άλλοτε μικρότερος των 24 ωρών. Έτσι η διάρκεια της πλανητικής ημέρας είναι 24 ώρες ± 4 λεπτά.
